| Ορισμός |  |
 |
 |
| σπαστικός -ή -ό [spastikós] : θηλ. και σπαστικιά στη σημ. γ : α. (ιατρ.) που οφείλεται σε σπασμούς των μυών: Σπαστική ημιπληγία / τετραπληγία / παράλυση. β. για πρόσωπο που πάσχει από σπαστική παράλυση: Σπαστικό παιδί. || (ως ουσ.): Iδρύματα Προστασίας Σπαστικών. γ. (μτφ., προφ.) για πρόσωπο ή συμπεριφορά προσώπου που μας ενοχλεί και μας εκνευρίζει, συνήθ. με την επίδειξη κάποιας ιδιόρρυθμης επιμονής.
[λόγ. < αγγλ. spastic < αρχ. σπαστικός `που τραβάει, απορροφά΄ κατά τη σημ.: `προκαλώ σπασμούς΄ του ρ. σπῶ (δες σπάζω)] |
| Σπαστικότητα – Γενικά | |
|
|
| Η σπαστικότητα αποτελεί σύμπτωμα πολλών νόσων, που οδηγεί σε κοινωνική «αναπηρία» άτομα που κατά τα λοιπά είναι κοινωνικά πλήρως ενεργά. Δυστυχώς προσβάλλει άτομα νέα σε ηλικία, με παθήσεις αρκετά συχνές όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, η εγκεφαλική παράλυση (στα παιδιά κυρίως), είναι δυνατόν να παρουσιασθεί μετά από τραύμα στον εγκέφαλο ή τον νωτιαίο μυελό, που συνήθως συμβαίνει μετά από τροχαία ατυχήματα, στα οποία δυστυχώς η χώρα μας παρουσιάζει υψηλό βαθμό επίπτωσης, και τέλος παρουσιάζεται σαν μία όψιμη επιπλοκή των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων.
Λόγω της αρχικής βλάβης, διαταράσσεται η επίδραση του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ) στις νευρικές δομές που συντονίζουν την κινητικότητα και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση του τόνου των μυών, την παράλληλη εμφάνιση συσπάσεων ανταγωνιστικών ομάδων μυών στα άκρα και επώδυνους σπασμούς, δηλ. την εμφάνιση της ομάδας των συμπτωμάτων που οδηγούν στην σύσπαση των άκρων δηλ. την σπαστικότητα. Επιπλέον, η χρόνια μυϊκή σύσπαση που προκαλεί η σπαστικότητα, οδηγεί σε δομικές αλλοιώσεις των μυών και αρθρώσεων, ελάττωση του αριθμού των μυϊκών ινών λόγο αντικατάστασης τους από ινώδη συνδετικό ιστό και σε αγκύλωση των αρθρώσεων. Ο συνδυασμός του αυξημένου μυϊκού τόνου, των επώδυνων μυϊκών συσπάσεων και της μείωσης του εύρους κίνησης των προσβεβλημένων αρθρώσεων, συμβάλουν σημαντικά στην λειτουργική ανικανότητα των ασθενών αυτών. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο εμφανίζονται 100.000 νέες περιπτώσεις σπαστικότητας στη Μεγάλη Βρετανία, και 500.000 νέες περιπτώσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ οι ασθενείς με σπαστικότητα σε παγκόσμια βάση υπολογίζονται περίπου σε περίπου 10.000.000 άτομα. Στην χώρα μας δεν υπάρχουν ακόμη επίσημα επιδημιολογικά στοιχεία υπολογίζεται όμως ο αριθμός των ατόμων με σπαστικότητα να είναι περίπου 30.000 και το ετήσιο κόστος νοσηλείας τους να ανέρχεται περίπου στα 70.000.000 ευρώ. |
| Κλινική εικόνα | |
|
|
| Η κλινική εικόνα των ασθενών με σπαστικότητα περιλαμβάνει πληθώρα συμπτωμάτων, όπως υπέρκαμψη των μηρών, ψαλιδοειδή θέση των κάτω άκρων, αδυναμία του ασθενούς να λάβει καθιστική θέση, να ορθοστατήσει, να περπατήσει, μυϊκούς σπασμούς και οδηγούν τον/την ασθενή είτε καθηλωμένο στο αναπηρικό καροτσάκι είτε μόνιμα κατάκοιτο, αδυνατώντας ακόμη και να κάνει την απαραίτητη φυσιοθεραπεία. Τα κλινικά συμπτώματα οδηγούν σε δυσκολία επιτέλεσης των καθημερινών ενεργητικών κινήσεων, αφού κάτι τέτοιο είναι ιδιαίτερα επώδυνο, με συνέπεια μεγάλες μεταβολές στην καθημερινή κοινωνική ζωή λόγω δυσκολίας στη μεταφορά, το ντύσιμο ακόμη και την προσωπική υγιεινή. Έτσι, η σπαστικότητα προκαλεί σημαντική λειτουργική ανικανότητα κάνοντας σχεδόν όλες τις καθημερινές δραστηριότητες αδύνατες, σε ένα ασθενή ο οποίος θα μπορούσε κατά τα άλλα να ζήσει ή ακόμα και να εργαστεί ανεξάρτητος. |
| Θεραπεία | |
|
|
| Η θεραπεία της σπαστικότητας αποτελεί μία από τις παραμέτρους του προγράμματος αποκατάστασης των ασθενούς. Η θεραπευτική προσέγγιση περιλαμβάνει αρχικά συντηρητικά μέσα δηλ. φυσικοθεραπεία, ενέσεις με αλαντοτοξίνη –το γνωστό Botox, και φαρμακευτική αγωγή από το στόμα με μυοχαλαρωτικά φάρμακα, όπως το Miorel και το Lioresal. Αυτά είναι δυνατόν να αποδώσουν σε ικανοποιητικό βαθμό και για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Στην χώρα μας οι φυσίατροι έχουν επιτύχει εκπληκτικά αποτελέσματα στο στάδιο αυτό. Όταν όμως τα συντηρητικά μέσα δεν δύναται μα αντιμετωπίσουν την σπαστικότητα, εφαρμόζεται η ρήση του πατέρα της Ιατρικής επιστήμης του Ιπποκράτη « οκόσα φάρμακα μη ιείται σίδηρος ιείται ». Έτσι έχουν εφαρμοσθεί ορθοπεδικές επεμβάσεις (επιμήκυνση τενόντων, τενοντομεταθέσεις, ευθυγράμμιση αρθρικών επιφανειών), και νευροχειρουργικές επεμβάσεις.
Επειδή όμως το ζητούμενο αποτέλεσμα στους ασθενείς αυτούς είναι η ελάχιστη παρεμβατική μέθοδος με τα καλλίτερα αποτελέσματα, η σύγχρονη φαρμακολογία και τεχνολογία, επέτρεψαν στους νευροχειρουργούς να εφαρμόσουν νέες τεχνικές, όπως η συνεχής χορήγηση μέσα στον «θήκη» – σάκο του νωτιαίου μυελού του φαρμάκου μπακλοφαίνη (Baclofen), μέσω μίας υποδόριας εμφυτεύσιμης αντλίας. Η δραστικότητα της μεθόδου έχει πλέον επιβεβαιωθεί από πολλές διεθνείς σειρές προερχόμενες από μεγάλα κέντρα του εξωτερικού και εφαρμόζεται με επιτυχία και στην χώρα μας από το 2001. Το χορηγούμενο φάρμακο, η μπακλοφαίνη, είναι ανάλογο ενός φυσιολογικού νευροδιαδιβαστή, του γ-αμινοβουτυρικού οξέως (GABA) και δρα σε υποδοχείς που εντοπίζονται στο νωτιαίο μυελό (ΝΜ). Αν και η από του στόματος χορήγηση μπακλοφαίνης είναι δραστική σε μεγάλο αριθμό ασθενών, υπάρχουν άλλοι που δεν ανταποκρίνονται ικανοποιητικά στην αγωγή. Με την ενδοθηκική χορήγηση της μπακλοφαίνης, η έγχυση του φαρμάκου γίνεται απευθείας στον νωτιαίο μυελό, δηλ. στην περιοχή όπου είναι απαραίτητη για τη θεραπευτική της δράση, αποφεύγοντας με τον τρόπο αυτό τόσο τις μεγάλες δοσολογίες, όσο και τη συστηματική τοξικότητα, ενώ επιπλέον η ορθή ρύθμιση της αντλίας, μας επιτρέπει να επιτυγχάνουμε σταθερά επίπεδα φαρμάκου, ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενούς. |
| Κριτήρια τοποθέτησης αντλίας | |
|
|
| Για την τοποθέτηση της αντλίας απαιτείται προεγχειρητική κλινική αξιολόγηση η οποία γίνεται από πολυκλαδική εξειδικευμένη ομάδα ιατρών διαφόρων ειδικοτήτων (ιατροί φυσικής αποκατάστασης, νευρολόγοι και νευροχειρουργοί) με πολύχρονη πείρα στην αντιμετώπιση της σπαστικότητας. Η ομάδα του Αναπλ. Καθηγητή Στάθη Ι. Μποβιάτση, αποτελούμενη από εξειδικευμένους νευρολόγους, φυσιάτρους, φυσιοθεραπευτές και νευροχειρουργό, με 10ετή εμπειρία στην μέθοδο, ακόμη και στην αντιμετώπιση ασθενών χειρουργημένων παλαιά σε κέντρα του εξωτερικού, αντιμετωπίζει με επιτυχία περιστατικά με κλινική εικόνα σπαστικότητας. Στόχος είναι να καθοριστεί η γενικότερη κατάσταση του ασθενούς, αλλά και ο βαθμός στον οποίο η σπαστικότητα επεμβαίνει στην συνολική αναπηρία του ασθενούς.
Τα απαραίτητα κριτήρια για να αποτελεί ο ασθενής υποψήφιο για χειρουργείο είναι:
Οι ασθενείς που πληρούν τα κριτήρια αυτά, υποβάλλονται σε τεστ εφάπαξ ενδοθηκικής έγχυσης μπακλοφαίνης, δηλαδή σε χορήγηση του φαρμάκου σε δόση για μία μόνον ημέρα και εάν ο ασθενής παρουσιάσει εξάλειψη της σπαστικότητας, τότε αποτελεί υποψήφιο για χειρουργείο. |
| Χειρουργική Θεραπεία | |
|
|
| Η επέμβαση τοποθέτησης της αντλίας είναι σχετικά απλή και γίνεται υπό γενική αναισθησία. Η αντλία, σε μέγεθος «κουτί σπίρτων» τοποθετείται κάτω από το δέρμα στο πλάγιο κοιλιακό τοίχωμα. Ακολούθως, ένας καθετήρας συνδέεται στην αντλία, οδηγείται υποδόρια και εισάγεται στον νωτιαίο σάκο για την έγχυση του φαρμάκου. Τα πρώτα αποτελέσματα, γίνονται συνήθως εμφανή μέσα σε 72ώρες.
Η αρχική δόση την οποία η αντλία χορηγεί, εξαρτάται από την ανταπόκρισης του/της ασθενούς στο τεστ. Ακολούθως, ο ασθενής παρακολουθείται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, ώστε να γίνουν οι απαραίτητες ρυθμίσεις στη δοσολογία, εφόσον παραστεί ανάγκη. Η συνολική νοσηλεία συνήθως περιορίζεται σε 3 με 4 μέρες. Σήμερα η σπαστικότητα, ανεξάρτητα από την αιτιολογία της είναι δυνατόν να αντιμετωπισθεί με ασφάλεια και αποτελεσματικά και να απαλλάξει τον ασθενή από την καθημερινή ταλαιπωρία. Αυτό επιτυγχάνεται τόσο με συντηρητικά – φαρμακευτικά μέσα όσο και με την τοποθέτηση της αντλία όταν τα συντηρητικά μέσα έχουν αποτύχει. Στην χώρα μας τόσο από τους φυσιάτρους όσο και από τους νευροχειρουργούς, εφαρμόζονται οι κατάλληλες θεραπευτικές αγωγές με αποτελέσματα στα ίδια επίπεδα με μεγάλα κέντρα του εξωτερικού. |